Тұрақты даму – бұл қазіргі ұрпақтың қажеттіліктерін қанағаттандырумен қатар, болашақ ұрпақтардың да өз қажеттіліктерін қанағаттандыру мүмкіндіктерін бұзбайтын даму тұжырымдамасы. Ол үш өзара байланысты өлшемнің тепе-теңдігіне негізделеді: экономикалық, әлеуметтік және экологиялық. Экономикалық өлшемі тұрақты экономикалық өсуді, жұмыс орындарын құруды, байлықты әділ бөлуді және қоғамның өркендеуіне ықпал етуді қамтамасыз етуге ұмтылады. Бұл ресурстарды тиімді пайдалануды және қоршаған ортаға теріс әсерді азайтуды да қамтиды. Әлеуметтік өлшемі әлеуметтік әділеттілікті қамтамасыз етуді, әлеуметтік теңдікке ықпал етуді, адам құқықтарын құрметтеуді, білім беру, денсаулық сақтау, баспана және басқа да негізгі қызметтерге қолжетімділікті көздейді. Сондай-ақ, ол мәдениетті дамытуға, әлеуметтік ынтымақтастықты нығайтуға және азаматтардың шешім қабылдау процесіне қатысуына ықпал етеді. Экологиялық өлшемі қоршаған ортаны қорғауға және оны жақсартуға, табиғи ресурстарды сақтауға, зиянды заттардың шығарылуын азайтуға және ластануды жоюға бағытталған. Ол жер, су ресурстарын, биоәртүрлілікті тұрақты пайдалану және экожүйелерді қорғау мәселелерін де қамтиды. Тұрақты даму осы үш өлшемнің өзара тәуелділігін және өзара байланысын мойындайды, сондай-ақ олардың арасындағы тепе-теңдікке қол жеткізудің қажеттілігін көрсетеді. Бұл біздің іс-әрекеттеріміздің ұзақ мерзімді салдарын ескеретін және бізге әрі болашақ ұрпаққа тұрақты, салауатты және әділетті жағдайлар жасауға ұмтылатын даму моделін ұсынады.

Тұрақты даму тұжырымдамасын енгізудің маңыздылығы

Қазіргі әлемде тұрақты даму тұжырымдамасын енгізу өте маңызды. Бұл тұжырымдама қазіргі ұрпақтың қажеттіліктерін қанағаттандырумен қатар, болашақ ұрпақтардың қажеттіліктерін қанағаттандыру мүмкіндіктерін сақтауға бағытталған даму моделін құруды және оны қолдауды білдіреді. Төменде осы тұжырымдаманы енгізудің негізгі себептері қарастырылған:

• Қоршаған ортаны қорғау: Тұрақты даму адам әрекетінің қоршаған ортаға теріс әсерін азайтуға бағытталған. Бұл ластаушы заттардың шығарылуын қысқартуды, табиғи ресурстарды тиімді пайдалануды, биоәртүрлілікті сақтауды және экожүйелерді қорғауды қамтиды.
• Әлеуметтік әл-ауқат: Тұрақты даму әлеуметтік әділеттілікті, адамдардың қажеттіліктерін қанағаттандыруды және барлық азаматтардың өмір сүру сапасын жақсартуды қамтамасыз етуге тырысады. Бұл білім беру, денсаулық сақтау, таза су, азық-түлік, баспана және басқа да негізгі қызметтерге қол жеткізуді қамтиды.
• Экономикалық тұрақтылық: Тұрақты даму экономикалық тұрақтылықты қамтамасыз етеді, бизнес пен қоғам үшін тәуекелдерді азайтады. Ол инновацияларды, жаңа технологияларды дамытуға, жұмыс орындарын құруға және өнімділікті арттыруға ықпал етеді.
• Ұзақ мерзімді перспектива: Тұрақты даму тұжырымдамасы ұзақ мерзімді болашақты қамтиды, соның ішінде болашақ ұрпақтардың қажеттіліктерін ескереді. Ол ресурстарды сақтауға және ұзақ уақыт бойы тұрақты даму жағдайларын жасауға бағытталған.
• Халықаралық ынтымақтастық: Тұрақты даму халықаралық деңгейдегі ынтымақтастықты талап етеді. Климаттың өзгеруі, ресурстардың шамадан тыс пайдаланылуы және экожүйелердің бұзылуы сияқты жаһандық мәселелер барлық елдердің бірлескен күш-жігерін қажет етеді.

Тұрақты даму тұжырымдамасын енгізу бізге барлығына арналған тұрақты және гүлденген болашақ құруға көмектеседі. Бұл біздің мінез-құлқымызды өзгерту, тиімді саяси шаралар қабылдау және қоғамның барлық деңгейлерінің — азаматтардың, үкіметтердің, бизнестің және үкіметтік емес ұйымдардың ынтымақтастығын талап етеді.

Қазақстандық компаниялардың тұрақты дамуды енгізу тәжірибесі

Қазақстандық компаниялар тұрақты даму тұжырымдамасының маңыздылығын барған сайын түсініп, осы мәселелер бойынша есептілік құралдарын, соның ішінде GRI (Global Reporting Initiative) стандарттарын қолдана бастады. Төменде қазақстандық компаниялардың GRI стандарттары негізінде тұрақты дамуды енгізу тәжірибесінің бірнеше мысалдары қарастырылған:

• ТОО «KazMinerals Management»: Мыс және бағалы металдарды өндірумен айналысатын бұл компания өз есептілігінде GRI стандарттарын белсенді түрде пайдаланады. Компанияның жылдық есептерінде еңбек қауіпсіздігі, энергия тиімділігі және қалдықтарды басқару стандарттары туралы деректер, сондай-ақ әлеуметтік, экономикалық және экологиялық аспектілер туралы ақпарат көрсетілген.
• «Қазақстан темір жолы» ҰК: Ұлттық теміржол компаниясы GRI стандарттарын есептілігінде қолданады. Есептерінде компанияның әлеуметтік жауапкершілігі, тұрақты даму және қоршаған ортаны қорғау мәселелері туралы ақпарат бар. Сондай-ақ, компания тұрақты даму көрсеткіштерін бақылауды және есептілікті жүзеге асырады.
• «Kcell»: Қазақстандағы жетекші ұялы байланыс операторларының бірі тұрақты даму және әлеуметтік жауапкершілік аспектілерін GRI стандарттары бойынша есептілікке енгізеді. Компания цифрландыру, инфрақұрылымды дамыту, энергия тиімділігі және әлеуметтік жобаларға ерекше назар аударады.
• АО «Қазақтелеком»: Ұлттық байланыс операторы GRI стандарттарын есептілігінде қолданады. Жылдық есептерінде экологиялық тиімділік, әлеуметтік инвестициялар, инфрақұрылымды дамыту және басқа да тұрақты даму аспектілері туралы ақпарат ұсынылған.

Бұл қазақстандық компаниялардың GRI стандарттарын пайдалану тәжірибесінің бірнеше мысалдары ғана. Тұрақты даму тұжырымдамасын енгізу және GRI стандарттары бойынша есептілік бизнестің ашықтығын және қоғам мен қоршаған орта алдындағы жауапкершілігін арттыруға ықпал етеді.