ЮНЕСКО деректері бойынша, жыл сайын шамамен 1 миллион теңіз жануары пластикалық қалдықтардан өледі (Азолулей, 2022). Қазіргі уақытта мұхиттарда миллиондаған тонна пластикалық қоқыс бар. Қалдықтардың бір бөлігі ауа арқылы тараса, қалғаны өзендер арқылы теңіздер мен мұхиттарға түседі. Пластикалық қалдықтардың ішінде көбінесе пластикалық бөтелкелер, пакеттер және балық аулау торлары кездеседі. Кейбір жануарлар пластикалық пакеттерді азық деп қателесіп жейді. Пластикалық пакеттер жануарлардың ағзасында қорытылмайды, нәтижесінде олар өледі. Мысалы, теңіз тасбақалары балық аулау торларына шырмалып қалады. Бұл мәселе бүкіл әлем үшін өте өзекті. Бұл проблема әр адамға әсер етеді. Бұл әлемдегі барлық нәрсе өзара байланысты екенін түсіну маңызды. Әлем – біртұтас экожүйе. Егер экожүйенің бір бөлігі бұзылса, бүкіл әлем зардап шегеді. Дегенмен, пластикалық қалдықтардың қаупіне қарамастан, пластикті қайта өңдеу – экожүйені сақтап қалудың тамаша мүмкіндігі. Осы эсседе мен қайта өңделген пластикті тиімді пайдаланудың негізгі жолдарын қарастырамын.

Қалдықтарды қайта өңдеу – қоршаған ортаны ластанудан қорғаудың қажетті шешімі. 4R тұжырымдамасына сәйкес, қалдықтарды қайта өңдеу маңызды және қажет (Питер Тейлор, 2022). Бұл 4R қысқартылған сөздер мынадай ұғымдарды білдіреді: азайту (reduce), қайта пайдалану (reuse), қайта өңдеу (recycle) және қалпына келтіру (recover). Оларды ретімен қарастырайық. Азайту – тұтыну мөлшерін азайту. Жыл сайын біз көптеген ресурстарды тұтынамыз, оларды қолдану кезінде тонна қалдықтар пайда болады. Мысалы, көптеген адамдар жаңа джинсы сатып алғанда, қоршаған ортаға тигізетін зиян туралы ойламайды. Дегенмен, сән индустриясы мұнай саласынан кейінгі екінші ең үлкен ластаушы болып табылады (Валентина Джакометти, 2017). Қайта пайдалану – заттарды қайтадан пайдалану. Мысалы, бөтелкені екінші рет пайдалануға болады, жаңа бөтелке сатып алудың қажеті жоқ. Осылайша, 4R тұжырымдамасын ұстана отырып, мүмкіндігінше көп қалдықтарды қайта өңдеу маңызды. Қайта өңделген пластиктен болашақта қажетті заттарды жасауға болады. Пластикті қайта өңдеу ескі заттарға жаңа өмір сыйлайды.

Біріншіден, қайта өңделген пластиктен киім жасауға болады. Ең танымал қалдық түрі – ПЭТ. Бұл пластик түрін күнде көресіз. Бұл – кәдімгі Coca-Cola немесе Pepsi бөтелкелері. Зауыттар ПЭТ бөтелке қалдықтарынан тоқыма өнеркәсібіне арналған талшық өндіреді. Талшық мамандандырылған киім тігуге арналған материал ретінде қолданылады. Бұл негізінен спорттық және өндірістік киімдер. Бұл процесс пластикалық қалдықтарды ұнтақ фракциясына дейін ұсақтаудан басталады, содан кейін престеу кезеңдерінен өтеді (Ананд Дафтардар, Рашми Пател, Ронак Шах, Парт Ганди, Химаншу Гарг, 2017). Мысалы, Шымкенттегі «Green Technology Industries» зауыты қайта өңделген материалдардан киім және құрылыс материалдарын шығарады.

Екіншіден, қайта өңделген пластиктен құрылыс материалдарын өндіруге болады. Мысалы, су және кәріз құбырларын жасауға болады, бұл үшін материал ретінде екінші реттік полипропилен қолданылады. Бұл пластиктің қасиеттерінің арқасында оны қайта өңдеу оңай.

Үшіншіден, қайта өңделген пластиктен тұрмыстық қажеттіліктерге арналған заттар жасауға болады. Бұған қоқыс пакеттері, гүл құмыралары немесе легендер жатады. Материал ретінде екінші реттік полиэтилен қолданылады. Полиэтиленнің ерекшелігі – оны тиімді өң